Hisse senedi, bir şirkete ortak olduğunuzu gösteren kağıttır. Hisse senedi aldığınız zaman tıpkı şirketin kurucu ortakları gibi ortaklardan birisi olursunuz fakat payınız çok az olacağı için yönetimde bir söz hakkınız olmaz. Payların %50, %20 gibi büyük bölümleri kurucu ortaklara aitken, halka açık olan %10 - %50 kısım yatırımcılar tarafından satın alınabilir. Böylece aldığınız miktara göre; milyarda bir, milyonda bir, binde bir gibi paylara sahip olursunuz.
Hisse senedi alırken şirketin o günkü fiyatı üzerinden almış olursunuz. Hisse senedi fiyatlarını etkileyen faktörler arasında bilanço yani dönem kârı ve borçları yer almaktadır. Bir yılda 4 çeyrek bilanço açıklanır ve bu veriler yatırımcılar tarafından "temel analiz" adıyla incelenir. Dönem kârı iyiye gidiyorsa, öz kaynaklarını artırıyorsa, kısa ve uzun vadeli borçlarını ödemek için yeteri kadar kazanıyorsa yatırım yapmaya uygun bir şirket olabilir.
Hisse senedi fiyatlarını etkileyen diğer faktör ülkenin ekonomisini etkileyen haberlerdir. Örneğin borsa; dolar kurundaki artıştan, siyasi haberlerden, ülkelerin çekişmelerinden, salgın gibi haberlerden etkilenebilir. Borsadaki düşüş ile şirketlerin fiyatı da ucuzlar. Bu fiyat düşmesi yatırımcılar tarafından üzüntüyle veya sevinçle karşılanabilir. Üzüntüyle karşılayanlar yüksek seviyeden alan ve kısa vadeli al sat yapanlardır, bunlara trader denmektedir. Sevinçle karşılayanlar ise hisse sayısını artırmaya çalışan ve fiyat düşünce biraz daha satın alan değer yatırımcısıdır.
Hisse senedi fiyatlarının geçmişte ne kadar olduğunu incelemek için grafiğe bakılır. Grafik analizi yaparak fiyatın nereye kadar çıkabileceği veya nereye kadar düşebileceği tahmin edilmeye çalışılır. Grafik analizi yaparak alım kararı vermeye "teknik analiz" denmektedir. Teknik analiz sayesinde bir hissenin günlük, haftalık, aylık, yıllık, beş yıllık süreçte nasıl fiyatlandığını görebilirsiniz ve maliyet hesabınızı yapabilirsiniz. Şimdi borsada yatırım yapmadan önce bilmeniz gerekenlere değinelim.
Borsada en çok yapılan yanlışlar nelerdir?
1) Kulaktan dolma bilgilerle işlem yapmak: Yatırımcıların dikkat etmesi gereken ilk konu, hakkında bilgi sahibi olmadığı hisselerde kulaktan dolma söylemlerle işlem yapmaktır. Örneğin batmak üzere olan bir şirket hakkında "ileride çok büyüyecek, verileri güzel açıklanıyor" gibi söylentiler yayanlar ve elinizdeki paraya göz dikenler olabilir. Bu duruma düşmemek için temel analiz ve teknik analizi birkaç hafta boyunca araştırıp bilgi sahibi olmalısınız.2) Ne iş yaptığını bilmediğiniz şirketin hissesini almak: Bir marketten ürün alırken bile hangi ülkenin markası olduğuna ve son tüketim tarihine bakıyorsak, yatırım yaptığımız şirketin ne iş yaptığına da bakmamız gerekir. Çünkü geçmişte iyi iş yapan ancak artık çağımıza uygun şeyler üretemeyen bir şirkete yatırım yapmış olabilirsiniz. Örneğin Nokia telefon markası bir dönemin en çok satılan markasıyken dokunmatik ekrana geçiş yapmadığı için rakiplerine yenik düşmüştü.
3) Kısa vadede ihtiyacınız olan parayla borsaya girmek: Bütün maaşınızla, bütün birikimizle veya kredi çekerek borsaya girmek, beklediğiniz sonucu alamama riski taşıdığı için sizi zora sokabilir. Özellikle borç para alarak borsaya girmek, fiyat dalgalanmalarında strese girmeye sebep olacak ve yanlış hamleler yaptıracaktır. Bir hisse kısa vadede kaybettirse bile orta ve uzun vadede kazandırabilir. Bunun için hem sabır hem de ihtiyacınız olmayan para lazımdır.
4) Fiyatlar tarihi zirveye çıkınca alım yapmak: Borsada yapılan en büyük yanlışlardan birisi de fiyat yükselince "daha çok yükselebilir" diyerek alım yapmaktadır. Halbuki teknik analizdeki grafikte Direnç noktasına yani tavana gelmiş olabilir ve oradan geri dönmesi beklenmektedir. Daha fazla yükselecek korkusuyla alım yapanlar ise büyük çoğunlukla pişmanlık yaşarlar. Yapılması gereken fiyat düşmüş ise kademeli olarak alım yapmaktır, her düşüşte biraz daha alarak lot sayınızı artırabilirsiniz. Bu düşüşün nereye kadar devam edeceğini anlamak için EMA indigatoru kullanılır.
5) Fiyatlar düşünce panik yaparak zararına satmak: Borsada yapılan en büyük yanlışlardan birisi de fiyat düştüğü zaman hesap bakiyesinin kırmızı görünmesi ve zarar ettiğinini düşünerek "daha fazla zarar etmemek için satayım gitsin, bir daha da borsaya bulaşmam" demektir. Halbuki bu düşüşün artından eski seviyesine gelebilir. Korku yaşayıp hisseleri elden çıkarmak zarar etmeye sebep olur. Dolayısıyla borsada ne panik ne korku yaşamadan sakin ve sabırlı olmak çok önemlidir. Yatırımcının iki düşmanı korku ve paniktir.
Borsaya giriş yapanların en çok yaptığı bu hatalar, "borsa kumardır, borsa para kaybetme yeridir" gibi söylemlere sebep olmaktadır. Halbuki pay piyasası olan borsanın kumarhane olması da yatırımhane olması da tamamen sizin yaptığınız işlemlerle ilgilidir. Hiçbir şey bilmeden ve bütün varınızı yoğunuzu yatırarak borsaya giriş yaparsanız kumar oynamış olursunuz. Bilgiye dayalı işlem yaparsanız yatırım yapmış olursunuz.
Hisse senedi önerileri
Yasal olarak bir hisseyi tavsiye etmek, şu hisseyi öneriyorum demek mümkün olmamakla birlikte işin özü geleceği parlak şirketlere yatırım yapmaktan geçer. Geleceği parlak şirketlerden kasıt, daha önce krizler atlatmış büyük şirketler olabilir veya yeni kurulmuş ve çağın ihtiyacı olan hizmetleri sunması sebebiyle büyümesi olağan şirketler olabilir.Büyük şirketler BİST 100 yani Borsa İstanbul en iyi 100 şirket listesinde yer almaktadır. Bist 100 endeksinde her yerde gördüğümüz farklı sektörlerden markalar yer almaktadır. Bankacılık, gıda, ulaşım, enerji, iletişim, beyaz eşya ve elektronik, tekstil, holding, demir çelik, market gibi sektörler en çok alım satım yapılan hisselerdir. Bunların grafiğini incelemek için ücretsiz olarak kullanabileceğiniz Tradingview.com adresini ziyaret edebilirsiniz.
Hisse senedi caiz midir?
Hisse senedi almanın hükmü, kâra ve zarara ortak olmak açısından helal görünmektedir. Ancak şirketin yaptığı işler de göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin banka hisseleri faiz kazancının haram olması sebebiyle, bira hisseleri de sarhoşluk veren içeceklerin haram olması sebebiyle caiz değildir. Bunun dışında dini hassasiyeti olanlar ticaret yaparak kâr sağlayan şirketilerin hisselerini alabilirler ve satabilirler. Gelelim yazımızın asıl konusu olan Hisse senedi nasıl alınır başlığına.Hisse senedi nasıl alınır?
Hisse senedi almak günümüzde çok kolay hale gelmiştir. Evinizde oturduğunuz yerden akıllı telefonla hisse alım satımı yapabilirsiniz. Banka şubenize giderek veya mobil uygulamayı telefona indirerek yatırım hesabı açabilir ve borsaya giriş yapabilirsiniz. Banka haricinde aracı kurumda yatırım hesabı açmak da mümkündür. Bankalar ve aracı kurumlar işlem başına binde 2 komisyon almaktadır yani bin liralık hisse alsanız iki lira işlem ücreti alınmaktadır.Yatırım hesabı açtıktan sonra mobil uygulamadan hisseler bölümüne giriş yapılır ve hisse kodu yazılarak alım yapacağımız şirket bulunur. Devlet şirketlerinden örnek verirsek; Türk hava yollarının kodu THYAO yazılarak bulunur, Aselsan kodu ASELS yazılarak bulunur, Türk telekom hissesi TTKOM yazılarak bulunur. Bunun gibi her şirketin hisse kodu vardır. Daha sonra ne kadar almak istediğinizi yazarsınız ve karşınıza ödemeniz gereken miktar çıkar. Onay verdikten sonra alış emriniz Borsa İstanbula iletilmek üzere kayıt edilir ve 2 iş günü sonrasında hisseniz hesabınıza geçer. Satış yaparken de 2 iş günü sonrasında paranız hesabınıza geçmektedir. Borsa hafta içi açıktır ve sabah 9 akşam 5 arasında çalışmaktadır.
Borsa işleyiş saatelerini bilmeyenler "hisse aldım param eksildi ama hesabımda görünmüyor" diyerek veya "hisse sattım ama param hesabıma geçmedi" diyerek panik yapabiliyor. Halbuki aldığınız ve sattığınız hisseler Borsa İstanbul çalışanları tarafından onaylanır ve 2 iş günü içerinde hesabınıza tanımlanır.
Temettu hisseleri nedir?
Borsaya girme sebeplerinden birisi de temettu hisseleridir. Temettu kar payı demektir, tıpkı katılım bankasının kar payı vermesi gibi bazı şirketler de kar payı verirler. Temettu hisseleri "bist temettu 25" endeksinde yer alır ve dönemsel kazancının bir bölümünü yatırımcılar ile paylaşırlar. Kârın boyutuna göre bu rakam hisse başına 0.25 krş da olabilir 5.00 TL de olabilir, hatta 20.00 TL bile olabilir. Tabi ki çok temettu veren şirketlerin hisse fiyatı da pahalıdır.Örneğin elinizde 1000 adet temettu hissesi varsa, bu yıl şirket 1 TL temettu dağıtacağını duyurduysa, banka hesabınıza 1000 TL yatırılır ancak bunun %10 kadarı stopaj vergisi olarak kesilir ve elinize geçen tutar 900 TL olur. Bu kar payı ile ister yeni hisseler alırsınız ister kendi ihtiyacınıza harcarsınız. (Hangi şirketlerin temettu verdiğini görmek için Temettuhisseleri.com adresini ziyaret edebilirsiniz. Bu konudaki videolarıyla insanlara finansal okuryazarlık öğretmeyi amaçlayan Karavanda Borsa kanalını da takip edebilirsiniz.)
Hisse senedi ne zaman alınır?
Bir şirketin hissesini alarak ortak olmayı düşünüyorsanız ilk yapmanız gereken teknik analiz öğrenmek yani grafiğe bakmaktır. Grafikte nerelere kadar düşeceğini öngörmek için farklı indigatorler mevcuttur. En çok kullanılan EMA indikatörü olmuştur. 20, 50, 100, 200 günlük ortalamaları gösterir ve fiyat bu seviyelere dokununca alım fırsatı olur. Basitçe anlatmak gerekirse hisse fiyatı düştü diyebilmek için 100 günlük veya 200 günlük ortalamaya dokunması gerekir. Eğer 200 günlük ortalamaya kadar düşmüş ise muhtemelen daha fazla düşmeyecektir ve güzel bir alım fırsatı gelmiştir.Borsada kullanmak üzere ayırdığınız bütçe yedek akçe olarak durmalı ve alım fırsatı gördüğünüz zaman kademeli almalısınız. Kademeli alımdan kasıt, EMA 100 günlüğe dokununca %50 alım yapmak, eğer EMA 200 günlüğe dokunursa diğer %50 miktarla alıma devam etmektir. Pekçok insan alım yaptıktan sonraki düşüşleri görünce "eyvah zarardayım param eriyor" diye düşünür. Halbuki düşüş devam ediyor ise bu alım fırsatının devam ettiği anlamına gelir. Eğer köklü bir şirket seçmişseniz ve uzun yıllar faaliyete devam edeceğini düşünüyorsanız bu düşüşler tedirgin etmemelidir. Bist 50 listesinden en iyi şirketleri seçebilirsiniz. Bunların bilançosunu görmek için Fintables.com adresini veya Halkyatirim.com.tr adresini kullanabilirsiniz.
Hisse senedi ne zaman satılır?
Elinizde bulunan hisseler; acil paraya ihtiyacınız olduğunda nakite çevirmek için, başka hisselere girmek için, şirketin geleceğini parlak görmediğiniz için, borsanın düşeceğini tahmin ettiğiniz için satılabilir. Aldığınız bir hisseden yeteri kadar kar ettiğinizi düşünüyorsanız kısa vadeli al sat yapabilirsiniz.Uzun vadeli yatırımcı olup temettu almak istiyorsanız elinize para geçtikçe lot sayınızı yani hisse adedini artırmalısınız. Uzmanların tavsiyesi aylık maaşınızdan %10 kadarını yatırım yapmaya ayırıp geri kalanı günlük ihtiyaçlara harcamanızdır. Bu sayede fiyat düşükken de yüksekken de alım yaparak ortalama maliyetle sahip olursunuz. Para biriktirip fiyat düşünce topluca almak da mantıklıdır.
Bu yazımızda "borsa nasıl oynanır, hisse senedi nasıl alınır" diyenler için işin mantığını kavratacak bilgiler verdik. Gerçek bir yatrımcı olmak için bilinçli işlem yapmak gerekiyor. Borsanın kumardan farkı analize dayalı işlem yapmaktır ve sonucu tahmin edebilmektir.
