Evvela kariyer sitelerinden bir profil oluşturarak başvuru yapmalısınız. CV denilen özet bilgileriniz eksiksiz olmalıdır. Adınızdan yaşadığınız semte, okuduğunuz okullardan aldığınız sertifikalara, iş deneyimlerinden ayrılma sebeplerine kadar detaylı bir profiliniz olmalıdır. Bu CV ile kendinize uygun olduğunu düşündüğünüz iş ilanlarına başvuru yapabilirsiniz.
Hangi işlere başvuru yapmalıyım?
İş ilanlarından seçim yapmak için kendi eğitim seviyenize uygun olan işleri seçmelisiniz. Örneğin eğitim seviyesine göre çalışma alanları şunlardır;1) İlk okul mezunu: Fabrikada üretim işçisi, inşaat işçisi, sıvacı, boyacı, bekçi, temizlikçi, çaycı, meydancı, kat görevlisi, çırak gibi iş ilanları için en az ilk okul mezunu şartı aranmaktadır.
2) Lise mezunu: Satış danışmanı, kasiyer, garson, aşçı, barista, karşılama elemanı, sekreter, çağrı merkezi, bellboy, komi, şofor, tamirci servis elemanı, grafiker, sosyal medya yöneticisi gibi iş ilanları için en az lise mezunu şartı aranmaktadır.
3) Üniversite mezunu: Müşteri hizmetleri, halkla ilişkiler departmanı, raporlama uzmanı, muhasebeci, resepsiyon, turist rehberi, mağaza müdürü, mimar, mühendis, yazılımcı, pazarlamacı, reklamcı gibi işler için üniversite mezunu şartı aranmaktadır. Eğitim durumunuza göre bu mesleklerden birine başvuru yapmalısınız.
Cevap ne zaman gelir?
Başvurduğunuz iş ilanlarına dönüş yapılması bazen 1 gün sürer, bazen 1 hafta, bazen 1 ay bazen de hiç dönüş olmaz. Şirketlerin iş ilanı verme amaçları hemen eleman bulmak, adayları not alıp gerektiğinde aramak, şirkete ilgiyi ölçmek gibi farklı sebepler olabilir. İnsan kaynakları ve müşteri hizmetleri departmanı başvuruları inceleyip CV'si dolgun olanları not alırlar ve teker teker arayıp görüşmeye davet ederler. Eğer arandıysanız ilk aşamayı geçmiş ve kabul edilmeye bir adım daha yaklaşmışsınızdır.Telefonda nasıl konuşulur?
Asıl önemli aşama bundan sonrasıdır. Telefonunuz çaldığı zaman yabancı bir numara arıyorsa iş başvurunuz için aranıyor olabilirsiniz. Telefonu açarken "Ahmet beyin telefonu, Ayşe hanımın telefonu" diyerek açabilirsiniz. Böylece karşınızdaki kişi "Ahmet beyle mi görüşüyorum" diye sormadan direk kendini tanıtır. "Ben x firmasından ilanımıza başvuru yaptığınız için arıyorum, müsait misiniz?" diye sorar. Siz de bu ilana halen ilgi duyuyorsanız müsaitim diyebilir veya bahane uydurup kapatabilirsiniz.Eğer arayan firmayla görüşmek istiyorsanız müsaitim dedikten sonra mülakata gitmeden önce birkaç bilgi daha almalısınız. Örneğin çalışma saatleri kaç, lokasyon neresi, yeni başlayan maaşı ne kadar? gibi üç soruyu telefonda sorarsanız sürprizle karşılaşmazsınız. Ayrıca ön bilgileri aldığınız için kriterinize uymuyorsa mulakata gidip de vakit kaybetmiş olmazsınız. Herşey uygunsa saat 11:30 veya 15:30 da randevu verebilirler. Ertesi gün hazırlanıp giderek tam vaktinde orada olmalısınız. Sade kıyafetler ile gidebilirsiniz. Eğer ulaşım sebebiyle geç kaldıysanız bundan sonraki gidişlerde de muhtemelen geç kalırsınız, bu yüzden içeri girip girmeyeceğinizi yeniden düşünün. Daha erken çıkarım yetişirim diyorsanız içeri girebilirsiniz.
İş görüşmesi nasıl geçer?
Ve beklenen an, odaya geçildi ve görüşme başladı. Artık vatandaşlık başvurusu yapmışsınız da ülkeye kabul edilmeye çalışıyormuşsunuz gibi hissetmeye hazır olun. Ahiret sorusu gibi sorularla her yılın hesabını vereceksiniz. O an düşünceniz "keşke daha dolu yıllar geçirseydim, daha fazla kendimi geliştirseydim, daha çok deneyim kazansaydım" olacak.Bu sorular "Lise bitince neler yaptınız, hem okuyup hem çalıştınız mı, çalıştığınız pozisyonu sevebildiniz mi, önceki işinizde en zorlandığınız konu neydi, önceki işinizden neden ayrıldınız, neden bizimle çalışmak istiyorsunuz, 5 yıl sonra hangi pozisyonda olmak istiyorsunuz..." gibi olabilir. Genel sorulardan sonra yetkinlik sorularına geçilir ve görüşme en az yarım saat sürer.
Mulakatta rahat olmalısınız, heyecan yapmadan sakince konuşmalısınız. Kendinizi ifade ederken düzgün ve akıcı cümleler kurmalı, kendinden emin bir duruş sergilemelisiniz. Çekingen cevaplar vermek, ağzının içinden konuşmak, ezilip büzülmek ilk izlenim açısından kötüdür. İlk 30 saniye güler yüzlü olmalı, duyulabilecek kadar yüksek sesle konuşmalı, kibarca iletişime geçmelisiniz. İlk 30 saniyeden sonra gülümsemeyi bırakabilir ve normal konuşmaya başlayabilirsiniz.
Konuşurken dikkat etmeniz gereken diğer konu sırayla konuşmak, sadece ilgili soruya cevap vermek, kısa ve net olmaktır. Nokta atışı cevaplar verirseniz mulakat uzamaz ve sıkılmadan düzgün iletişim kurarsınız. Eğer soruyu anlamadıysanız tekrar ettirmekten çekinmeyin. Başka kelimelerle yeniden sorduğu zaman cevaplayın. Cevap verirken karşınızda bir uzman olduğunu unutmadan, kendinizi göklere çıkarmadan, eski iş yerinizi kötülemeden konuşmalısınız.
Örneğin mulakatta en çok üzerinde durulan konu "eski işinizden neden ayrıldınız" olacaktır. Bu soruya "Kafama esti çıktım, canım sıkıldı bastım istifayı, patron pintinin tekiydi, çalışanlar karaktersizdi, bana göre biryer değildi” derseniz uyumsuz bir kişilik sergilersiniz. Bunlar doğru bile olsa her doğru her yerde anlatılmaz. Bunun yerine “dönemsel bir işti, 12 saatlik çalışma süresi fazla geldi kendime vakit ayıramadım, deneyim kazanmak için girmiştim ama evime uzaktı bu yüzden işe geç kalmaktan usanıp daha yakın bir yerden iş buldum, şirket küçülmeye gitti beni de çıkarttılar, pandemi sebebiyle kapandı, müdür değişti mobbing yaptığı için stresli ortamda kalamadım vs” gibi bahaneler daha iyidir. Ayrıca “önce yeni iş buldum sonra eski işten ayrıldım” derseniz işini garantiye alan düşünceli bir karakter çizersiniz. Yeni iş bulmadan çıktım derseniz vurdum duymaz olursunuz.
Mulakatta en çok üzerinde durulan diğer konu "işsizken ne yaptınız, bu boş vakti nasıl değerlendirdiniz" olacaktır. CV'nizde yer alan boşluklarda ne yaptığınız gelişime açık olup olmadığınızı anlamak için önemlidir. Eğer boş zamanlarda bir kursa gidip eksiğinizi tamamladıysanız, yabancı dil öğrendiyseniz, freelancer olarak çalışıp boş yatmadıysanız bu sizin çalışkan olduğunuzu gösterir. Boş vaktini dizi izleyerek, bilgisayar ouyunu oynayarak, kahvede okey atarak geçirenler tembel bir profil çizeceklerdir.
Yetkinlik bazlı mulakat soruları!
Mulakatta sorulan sorulardan birisi de geçmiş deneyimlerle ilgilidir. Önceki işinizdeki şu pozisyonda ne yaptınız, şu problemi nasıl aştınız, sonuç beklediğiniz gibi oldu mu, aynı problem tekrar çıktı mı.. gibi yetkinlik bazlı sorular gelebilir. Yetkinlik sorularını "şöyle yaptım, böyle yaptım, şöyle oldu" diyerek anlatmalısınız. Vaat veren "şöyle yaparım, şöyle yapılabilir, böyle uygundur" gibi cevaplar kabul edilmez.Sorguya çekilip kendinizi anlatırken yapmamanız gereken şey, kendini acındırmak ve iş için yalvarmaktır. İş veren için sizin ne kadar zor durumda olduğunuzun önemi yoktur, onlar aradıkları pozisyona uygun olan elemanı bulmaya çalışırlar. Mesela "ev sahibi kirayı istiyor, faturaları ödemediğim için elektrik kesildi mumla oturuyoruz, bakkala manava borcum birikti, işe ihtiyacım var.." gibi şeyler söyleseniz bunun işe alımda hiçbir faydası olmayacaktır. Hatta karşınızdaki "burası aş evi değil, yardım kuruluşu değil" gibi şeyler söyleyecektir.
Firmaların görüştükleri kişilerde aradıkları şey; özgüvenli olmak, enerjik olmak, kendini geliştirmiş olmak, deneyimli olmak, öğrenmeye açık olmak gibi pozitif özelliklerdir. Biraz empati yaparsak hiç kimse kendine güveni olmayan, vurdumduymaz, boş vermişliğe kapılmış, vaktini boşa harcamış kişilere olumlu bakmaz. Bu yüzden iş görüşmesine giderken psikolojik olarak da güçlü olmak gerekir. Herşey kötü gitmiş olsa bile boşverin ve gülümseyin, teşekkür edip arkanıza bakmadan çıkın, asla modunuzu düşürmeyin.
Sorgu tamamlandıktan sonra sıra şirketin kendini anlatmasına gelir. Çalışma saatlerinden, ücret politikasından, sosyal haklardan bahsederler. Çalışma saatleri günlük 8 saat ise gözünüz kapalı kabul edebilirsiniz, ücret olarak beklentinizi karşılıyorsa "uygundur" deyip kabul edebilirsiniz. Lakin 10 - 12 saat ve düşük ücret veriyorsa "görüşme için teşekkürler, bu şartlarda çalışacak başka birini bulacağınıza eminim" deyip kalkış yapabilirsiniz. Eğer bu standartları korumazsanız işveren ve çalışan statüsü yerini efendi ve köle sistemine bırakır. Hiç kimse kötü şartları kabul etmezse mecburen şartları iyileştirmek zorunda kalacaklardır.
İş görüşmesinde dikkat edilmesi gerekenler yazımızın sonuna geldik. Bunları uyguladığınız takdirde diğer seçeneklerden birkaç adım öne geçersiniz. Özetlemek gerekirse; deneyimleriniz sağlam olmalı, işte ayrılma sebebiniz mantıklı olmalı, boş vakitlerinizde kendinizi geliştirmiş olmalısınız. Yeniliğe ve öğrenmeye açık, azimli ve çalışkan, insan ilişkileri uyumlu, kişisel bakımına özen gösteren bir profil çizmelisiniz. Tabi kendi işinizi yapmayı düşünmüyorsanız.